Phát hành Tháng 02/2024
Nguyễn Thu Huyền |
Nguyễn T. Thu Hà |
Hiện nay, trái phiếu doanh nghiệp được điều chỉnh bởi Nghị định số 153/2020/NĐ-CP ngày 31 tháng 12 năm 2020 của Chính phủ về chào bán, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ tại thị trường trong nước và chào bán trái phiếu doanh nghiệp ra thị trường quốc tế, được sửa bổi, bổ sung bởi Nghị định 65/2022/NĐ-CP và Nghị định số 08/2023/NĐ-CP (“Nghị Định 153”).
Ngày 17 tháng 5 năm 2023, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư 30/2023/TT-BTC hướng dẫn việc đăng ký, lưu ký, thực hiện quyền, chuyển quyền sở hữu, thanh toán giao dịch và tổ chức thị trường giao dịch trái phiếu doanh nghiệp chào bán riêng lẻ tại thị trường trong nước ( “Thông Tư 30”). Thông Tư 30 đặc biệt hướng dẫn cho các trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ (“Trái Phiếu”) được phát hành từ ngày 01 tháng 01 năm 2021 theo Nghị Định 153. Việc lưu ký và giao dịch các Trái Phiếu phát hành trước ngày 01 tháng 01 năm 2021 còn dư nợ sẽ tiếp tục được thực hiện theo phương án phát hành trái phiếu đã được phê duyệt, chấp thuận.
1. Các nguyên tắc chung
Thông Tư 30 đưa ra 08 nguyên tắc chung để đăng ký, lưu ký, thực hiện quyền, chuyển quyền sở hữu Trái Phiếu. Một số nguyên tắc đáng lưu ý như sau:
- Trái Phiếu phải được đăng ký và lưu ký tập trung tại Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam.
- Doanh nghiệp phát hành, Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam, thành viên lưu ký chịu trách nhiệm thực hiện quyền cho người sở hữu trái phiếu theo quy định tại Luật Chứng khoán và các quy định pháp luật có liên quan.
- Doanh nghiệp phát hành phải đăng ký giao dịch trái phiếu doanh nghiệp đã phát hành trên hệ thống giao dịch Trái Phiếu.
- Các giao dịch trên hệ thống giao dịch Trái Phiếu được thanh toán qua hệ thống thanh toán giao dịch Trái Phiếu theo phương thức thanh toán tức thời theo từng giao dịch, không áp dụng theo cơ chế đối tác bù trừ trung tâm.
2. Tài khoản để thực hiện giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ
Đây là một quy định mới về việc nhà đầu tư phải mở tài khoản giao dịch tại thành viên giao dịch để thực hiện giao dịch trái phiếu.
Trường hợp nhà đầu tư đã có tài khoản giao dịch chứng khoán cơ sở mở tại thành viên giao dịch, nhà đầu tư được phép sử dụng tài khoản giao dịch chứng khoán này để thực hiện giao dịch Trái Phiếu. Trước khi mua Trái Phiếu, nhà đầu tư phải là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp và phải ký văn bản xác nhận theo quy định của pháp luật về chứng khoán. Công ty chứng khoán là thành viên giao dịch chịu trách nhiệm xác định tư cách nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, đảm bảo nhà đầu tư thuộc đúng đối tượng mua trái trước khi nhập lệnh vào hệ thống giao dịch Trái Phiếu.
3. Bán trái phiếu qua hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp tại Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội
Thông Tư 30 đặc biệt mở ra một chiếc “phao” để cứu trái chủ trong tình trạng hiện nay có rất nhiều doanh nghiệp phát hành không thể trả nợ gốc và lãi cho Trái Phiếu. Nhà đầu tư có thể tự chào bán trái phiếu qua hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp tại Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội để lấy lại tiền. Vậy điều kiện để nhà đầu tư có thể tự chào bán Trái Phiếu của mình là gì?
Đầu tiên, tổ chức phát hành phải đăng ký Trái Phiếu tại Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam. Thứ hai, Trái Phiếu phải được lưu ký tập trung tại Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam thông qua một công ty chứng khoán trước khi tiến hành giao dịch. Thứ ba, cũng là bước quan trọng nhất là phải có người dự định mua lại Trái Phiếu.
Trường hợp đáp ứng các điều kiện này, các bên có thể giao dịch trên hệ thống và tự thoả thuận, thống nhất nội dung giao dịch. Giao dịch theo phương thức thỏa thuận được xác lập khi bên mua hoặc bên bán nhập lệnh giao dịch vào hệ thống giao dịch trái phiếu và bên đối ứng xác nhận lệnh giao dịch này.
4. Chuyển quyền sở hữu trái phiếu
Trái Phiếu đã được đăng ký và lưu ký tại Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam sẽ được Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam thực hiện chuyển quyền sở hữu trái phiếu thông qua hệ thống giao dịch Trái Phiếu. Tuy nhiên, Thông Tư 30 hướng dẫn bổ sung một số trường hợp đặc biệt mà Trái Phiếu chuyển quyền sở hữu trái phiếu không cần qua hệ thống này đối với các trường hợp chuyển quyền sở hữu trong một số trường hợp đặc biệt như: tặng cho, thừa kế; Chia, tách, hợp nhất, sáp nhập doanh nghiệp, giải thể doanh nghiệp; thực hiện bản án, quyết định của tòa án, quyết định của trọng tài hoặc quyết định của cơ quan thi hành án…
5. Thanh toán giao dịch trái phiếu
Thông tư 30 đã đưa ra những quy định nhằm hướng dẫn cụ thể hơn việc thanh toán cho giao dịch trái phiếu. Theo đó, các đối tượng được thực hiện chuyển giao Trái Phiếu trên hệ thống tài khoản lưu ký tại Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam bao gồm: (i) Thành viên lưu ký thực hiện thanh toán đối với giao dịch Trái Phiếu của chính mình và cho khách hàng của thành viên lưu ký; và (ii) Tổ chức mở tài khoản trực tiếp thực hiện thanh toán đối với giao dịch Trái Phiếu của chính mình (sau đây gọi là “Tổ Chức Chuyển Giao Trái Phiếu Được Phép”). Tổ Chức Chuyển Giao Trái Phiếu Được Phép phải mở các tài khoản tiền gửi đứng tên chính mình tại ngân hàng thanh toán để thực hiện thanh toán giao dịch trái phiếu.
Việc thanh toán tiền giao dịch trái phiếu được thực hiện tại ngân hàng thanh toán trên cơ sở nghĩa vụ thanh toán do Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam thông báo. Còn việc chuyển giao thanh toán trái phiếu sẽ được thực hiện trên hệ thống của Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam theo nguyên tắc chuyển khoản Trái Phiếu giữa các tài khoản của nhà đầu tư tại Tổ Chức Chuyển Giao Trái Phiếu Được Phép đồng thời với thanh toán tiền tại ngân hàng thanh toán. Thành viên lưu ký nơi nhà đầu tư mở tài khoản có trách nhiệm phân bổ tiền và Trái Phiếu đến tài khoản của nhà đầu tư ngay sau khi Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam hoàn tất việc chuyển giao thanh toán Trái Phiếu và ngân hàng thanh toán hoàn tất việc thanh toán tiền giao dịch.
Bên cạnh đó, Thông Tư 30 còn đưa ra hướng dẫn xử lý một số trường hợp mất khả năng thanh toán tiền giao dịch trái phiếu như trường hợp Tổ Chức Chuyển Giao Trái Phiếu Được Phép tạm thời mất khả năng thanh toán thì ngân hàng thanh toán sẽ cho vay tiền thanh toán giao dịch trái phiếu dựa trên cơ sở thỏa thuận hỗ trợ thanh toán ký kết giữa các bên. Trường hợp thỏa thuận hỗ trợ thanh toán của hai bên có quy định sử dụng chứng khoán đã lưu ký tại Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam để làm tài sản đảm bảo cho khoản vay, Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam sẽ thực hiện phong tỏa chứng khoán theo đề nghị của ngân hàng thanh toán. Ngoài ra, trong trường hợp đến thời hạn thanh toán theo quy định mà thành viên lưu ký, Tổ Chức Chuyển Giao Trái Phiếu Được Phép không có đủ tiền thanh toán thì Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam thực hiện loại bỏ thanh toán giao dịch.